Muôn mặt của bệnh hoang tưởng có thể bạn chưa biết?

1. Phân loại bệnh hoang tưởng theo nguồn gốc phát sinh

Nếu phân loại theo nguồn gốc phát sinh thì sẽ có 2 loại hoang tưởng cơ bản là:

- Hoang tưởng tiên phát: Hoang tưởng phát sinh không liên quan đến rối loạn tri giác. Loại hoang tưởng này rất đa dạng, thường là những hoang tưởng phát minh, hoang tưởng cải cách, hoang tưởng ghen tuông, hoang tưởng kiện cáo, hoang tưởng bị theo dõi, hoang tưởng nghi bệnh…

- Hoang tưởng thứ phát: Hoang tưởng xuất hiện trên cơ sở rối loạn tri giác, rối loạn cảm xúc hay rối loạn ý thức.

2. Phân loại bệnh hoang tưởng phân theo phương thức kết cấu

- Hoang tưởng suy đoán: Rối loạn chủ yếu là lý tính, là rối loạn khả năng nhận thức các mối liên hệ bên trong của sự vật, hiện tượng, trong khi đó nhận thức cảm tính không bị rối loạn. Nội dung vô cùng phong phú, tất cả ước mơ, khuynh hướng, lo lắng, sợ hãi của con người đều có thể trở thành chủ đề hoang tưởng suy đoán.

- Hoang tưởng cảm thụ: Không những nhận thức lý tính mà cả nhận thức cảm tính cũng bị rối loạn, hoang tưởng xuất hiện sau các rối loạn tri giác, cảm xúc hay rối loạn ý thức, ở người bệnh có ý tưởng rời rạc không liên tục, cảm xúc căng thẳng, bàng hoàng ngơ ngác. Nhân cách người bệnh biến đổi nhiều.

Bệnh hoang tưởng có rất nhiều biểu hiện khác nhau

3. Nhóm hoang tưởng bị truy hại, bị chi phối:

- Hoang tưởng liên hệ: Thường phát sinh sớm trước hoang tưởng bị hại, người bệnh nghĩ rằng mọi việc xung quanh đều có mối liên hệ mật thiết với mình. Những thái độ, lời nói của người xung quanh, người bệnh đều suy diễn cho là ám chỉ mình.

- Hoang tưởng bị hại: Người bệnh khẳng định một người hay một nhóm người nào đó theo dõi và tìm cách ám hại mình như bỏ thuốc độc vào thức ăn, nước uống, tổ chức bắt giam, ám sát, lấy hết của cải. 

- Hoang tưởng bị chi phối: Người bệnh cho rằng có người nào đó dùng quyền thế, phù phép hay một phương tiện nào đó để chi phối toàn bộ tư tưởng, hành vi, cảm xúc của mình. 

- Hoang tưởng ghen tuông: Người bệnh dựa vào những lí do vô lý hay những bằng chứng không rõ rệt, khẳng định vợ hay chồng mình có quan hệ bất chính với người khác.

4. Nhóm hoang tưởng tự ti, tự phủ định:

- Hoang tưởng tự buộc tội: Người bệnh tự cho mình phạm sai lầm lớn, có phẩm chất xấu, có nhiều tội lỗi... đáng bị trừng phạt. Hoang tưởng tự buộc tội thường đưa đến ý tưởng và hành vi tự sát.

- Hoang tưởng nghi bệnh: Người bệnh tự cho mình bị bệnh lây nhiễm, bệnh ung thư, họ đưa ra một loạt bằng chứng về các bệnh này. Họ liên tục đi khám bệnh, làm các xét nghiệm và mỗi lần thấy kết quả âm tính, họ không tin vào sự thăm khám đó.

Cần sớm phát hiện và điều trị bệnh hoang tưởng kịp thời

5. Nhóm hoang tưởng khuyếch đại:

- Hoang tưởng tự cao: Người bệnh cho mình thông minh, tài giỏi, xuất chúng, việc gì cũng làm được, có sức lực mạnh mẽ không ai bằng ... Họ cho mình có thể chỉ huy được quân đội trên thế giới, có địa vị cao, quyền lực lớn, giầu có nhất trên đời, vàng bạc vô kể.

- Hoang tưởng phát minh: Người bệnh luôn luôn nghĩ ra những phát minh mới, độc đáo, kỳ lạ về khoa học, triết học, y học, cải cách xã hội và đem trình bày với mọi người, tìm cách thuyết phục họ thừa nhận.

- Hoang tưởng được yêu: Người bệnh cho rằng có nhiều người yêu mình say mê đắm đuối, tìm mọi cách để biểu lộ tình yêu với mình một cách tượng trưng, nhưng người bệnh không yêu ai.

6. Hoang tưởng cảm thụ

- Hoang tưởng nhận nhầm: Nhận người lạ là người thân hoặc người thân là người lạ. Khi bố mẹ đến thăm, người bệnh không thừa nhận mà cho rằng đó là người lạ, giả dạng bố mẹ mình. Ngược lại, người lạ đến bệnh viện thì người bệnh cho là bố mẹ mình. 

- Hoang tưởng gán ý: Người bệnh gán cho sự vật hiện tượng tự nhiên một ý nghĩa riêng: báo hiệu cho tương lai số phận của mình. 

-   Hoang tưởng biến hình bản thân  : Người bệnh cảm thấy cơ thể mình đã biến thành hình chim, hình thú vật hay cây cỏ. Hoang tưởng này thường kèm theo rối loạn cảm giác bản thể, ảo giác giả và liên quan với hoang tuởng bị chi phối.

Như vậy, bệnh hoang tưởng có rất nhiều đặc trưng khác nhau, việc phát hiện và điều trị kịp thời có ý nghĩa rất quan trọng, giúp người bệnh nhanh chóng khỏi bệnh và hòa nhập được với cuộc sống bình thường.

TƯ VẤN ĐIỀU TRỊ BỆNH TÂM THẦN, HOANG TƯỞNG

0378 041 262

(Lang y Bùi Thị Hạnh: Khu Đồng Mát, Phường Tân An, Thị Xã Quảng Yên, Tỉnh Quảng Ninh)

0913 82 60 68

(10/1/2A đường số 26, Khu phố 7, Phường Linh Đông, Quận Thủ Đức, tp. HCM)